De Leescast

Aflevering 13: Lesya Ganushchak over praten over lezen

In deze aflevering praat Hasna El Maroudi met Lesya Ganushchak ( Erasmus Universiteit Rotterdam)
Gesprekken over lezen op scholen hebben een positieve invloed op de leesmotivatie, het leesbegrip en het leesgedrag van leerlingen in zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Dit blijkt uit een literatuurstudie van universitair docent Lesya Ganushchak, gepubliceerd in het rapport Praten over lezen.
Ganushchak onderzocht 62 studies die gericht waren op programma’s waarbij tijdens schooltijd over lezen werd gepraat. De centrale vragen in de literatuurstudie waren: Hoe worden gesprekken over lezen in de klas vormgegeven? en  Welk effect hebben deze gesprekken op de leesmotivatie, het leesgedrag en de leesvaardigheid van leerlingen? 
Vrijwel alle studies in deze literatuurstudie (98%) laten een positieve invloed zien van gesprekken over boeken en lezen op de leesmotivatie van leerlingen. Ook op het gebied van leesgedrag laten de beschikbare studies regelmatig positieve effecten zien ( in 80% van de gevallen), op bijvoorbeeld concentratie en betrokkenheid  bij het lezen. Het effect van gesprekken op leesbegrip is wisselend. Sommige studies laten wel een positieve invloed zien (46%), met name bij zwakkere lezers. Andere studies vinden geen effect.
Lees hier het onderzoeksrapport Praten over lezen. Een literatuurstudie naar de invloed van gesprekken over teksten en lezen op de leesontwikkeling van leerlingen in funderend onderwijs (2025)
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen , leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later !
Het boek dat Lesya als kind las: Alice Journey
 
Interview: Hasna El Maroudi
Productie: Marc Brouwer
 

Aflevering 12: Mira Beukering en Judith de Lang, over Begeleid Diep Lezen

De Leescast
In deze aflevering praat Hasna El Maroudi met Mira Beukering en Judith de Lang.
Bij Begeleid Diep Lezen, een gespreksmethode voor 4 en 5 vwo, stellen docenten hun leerlingen vragen over opvallend taalgebruik in literaire verhalen. De methode vergroot zowel de literaire als de zakelijke leesvaardigheid van leerlingen, blijkt uit het promotieonderzoek van Mira Beukering (Vrije Universiteit en docent Nederlands). Mira vertelt over het onderzoek, de gespreksmethode en de lessenserie die ze daarbij heeft ontwikkeld. Haar collega-docent Nederlands Judith de Lang vertelt over haar ervaringen met de lessenserie in de klas.
Centrale rol voor docent NederlandsBij Begeleid Diep Lezen heeft de docent Nederlands een centrale rol. De docent leest samen met leerlingen een literair verhaal, en maakt leerlingen tijdens het (voor)lezen bewust van opvallend taalgebruik en opvallende verhaalelementen in de tekst. Dit doet de docent door prikkelende vragen te stellen die inferenties, associaties en interpretaties stimuleren. Stap voor stap wordt de leerlingen aangeleerd om ook zelfstandig het opvallende taalgebruik te registreren en hier vragen bij te formuleren (volgens het principe ‘rolwisselend leren’). Zo wennen zij aan een literaire leeshouding.
Docentenhandleiding en tutorials
In de docentenhandleiding Begeleid Diep Lezen van Mira Beukering staat een beschrijving van de gelijknamige gespreksmethode en een vijfdelige lessenserie. Als aanvulling op de handleiding zijn twee tutorials ontwikkeld om docenten die daar behoefte aan hebben extra ondersteuning te bieden.
 
De tutorials zijn complementair. In tutorial 1 demonstreert ontwikkelaar, tevens docent Nederlands, Mira Beukering in een een-op-eengesprek de belangrijkste principes van de gesprekstechnieken met twee leerlingen uit vwo 4. In tutorial 2 laat Mira de toepassing van de methode in een klassensetting zien. Zij doorloopt hierin samen met een groep leerlingen onderdelen van de eerste vier lessen. In een fragment van de vijfde les stellen leerlingen elkaar zelfstandig vragen over het gelezen verhaal.
Begeleid Diep Lezen in een een-op-eengesprek (video, 2024)
Begeleid Diep Lezen in de klas (video, 2024)
 
Mira Beukering, promovendus aan de Vrije Universiteit en docent Nederlands op het Vossius Gymnasium in Amsterdam,onderzocht de effectiviteit van de methode Begeleid Diep Lezen middels twee experimenten. Ze ontwikkelde de methode Begeleid Diep Lezen samen met hoogleraar Nederlandse Letterkunde Jacqueline Bel. Het onderzoek naar de effectiviteit van de methode, kwam tot stand onder begeleiding van Roel van Steensel, Adriana Bus en Jacqueline Bel.
 
De resultaten van het onderzoek naar de gespreksmethode zijn opgenomen in de congresbundel Lezen in beweging van Stichting Lezen.
Lees hier onderzoeksartikel ‘Hebben leerlingen in de bovenbouw van het vwo begeleiding nodig bij het lezen van literaire teksten? Naar een methode voor Begeleid Diep Lezen’ in de congresbundel Lezen in beweging.
 
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Interview: Hasna El Maroudi
Productie: Marc Brouwer
 
 
 

Aflevering 11: Jacqueline Evers-Vermeul, over leesbevorderend lesgeven en wat dat vraagt van leraren

De Leescast
 
In deze aflevering van De Leescast hoor je de centrale lezing van Jacqueline Evers-Vermeul tijdens de studiedag Leraren opleiden tot leesbevorderaars van de onderzoeksgroep Taal, Leren, Innoveren van de Universiteit Gent en het LeesbevorderingsLab van de Vrije Universiteit Amsterdam (29 november 2024).
Over de lezing: Om leerlingen meer betrokken en meer te laten lezen, hebben leraren (Nederlands en van andere vakken) vakdidactische bagage over effectief leesonderwijs nodig. In deze lezing bespreekt Evers-Vermeul vanuit een sociaal-cognitieve benadering enkele docentcompetenties en -attituden die hierbij van belang zijn. Speciale aandacht gaat uit naar strategieonderwijs, genredidactiek, de combinatie van lezen met andere taalvaardigheden, en de toetsvisie van docenten.
Jacqueline Evers-Vermeul werkt als universitair hoofddocent Taal, Communicatie & Educatie aan de Universiteit Utrecht. Zij doet onderzoek naar lees- en schrijfonderwijs en wat daarbij nodig is aan docentprofessionalisering. Ook bestudeert zij de begrijpelijkheid van teksten: welke kenmerken maken teksten of toetsvragen lastig te begrijpen, hoe komt dat en wat betekent dit voor de onderwijspraktijk? In haar promotieonderzoek (Universiteit Utrecht, 2005) bestudeerde ze hoe jonge kinderen verbindingswoorden zoals want en omdat leren gebruiken en daarmee de eerste bouwstenen ontdekken voor het produceren van coherente teksten.
 
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Voice-over: Jette van den Eijnden
Productie: Marc Brouwer
 

Aflevering 10: Mirjam Snel, over leesbevordering op de pabo en daarna

De Leescast
 
In deze aflevering van De Leescast hoor je de centrale lezing van Mirjam Snel tijdens de studiedag Leraren opleiden tot leesbevorderaars van de onderzoeksgroep Taal, Leren, Innoveren van de Universiteit Gent en het LeesbevorderingsLab van de Vrije Universiteit Amsterdam (29 november 2024).
Over de lezing: Pabo-studenten en leraren lezen niet voldoende jeugdliteratuur. Daar moet iets aan gedaan worden. Echter, dit blijkt niet altijd eenvoudig: de pabo is een complexe opleiding met verschillende prioriteiten. Het is nodig dat we de krachten bundelen. Pabo’s moeten elkaar inspireren en leraren moeten zich ook na de opleiding ontwikkelen. Daarvoor is samenwerking tussen pabo’s en scholen cruciaal. Want als we echt wat aan leesbevordering willen doen, kunnen we niet naar elkaar blijven wijzen, maar moeten de handen uit de mouwen!
Over Mirjam Snel:  Mirjam is haar loopbaan begonnen op een basisschool als groepsleerkracht, intern begeleider en als (adjunct)directeur. In 1997 studeerde zij als onderwijskundige af. Vervolgens is zij gaan werken op een pabo. Mirjam promoveerde in 2014, haar onderzoek ging over het leesonderwijs en de leesontwikkelingen van leerlingen in groep 3. Tot eind 2024 is Mirjam verbonden aan de Hogeschool Utrecht als hogeschoolhoofddocent taal/lezen. Daarnaast is zij voorzitter van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs en lid van de Taalraad. Vanaf 1 februari 2025 werkt zij voor de Inspectie van Onderwijs als Expert Taal werken.
Lees hier over de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen.
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Voice-over: Jette van den Eijnden
Productie: Marc Brouwer

Aflevering 09: Marloes Robijn, over de aandachtseconomie en 21e-eeuwse geletterdheid

De Leescast
In deze aflevering praat Hasna El Maroudi met Marloes Robijn (Stichting Lezen).
 
Hasna: 'Traditionele geletterdheid, digitale en multimediale geletterdheid, meervoudige geletterdheid, creatieve geletterdheid en literaire competentie - ik lees toch gewoon een tekst. Wat zijn dan al die verschillende vormen van geletterdheid?'
 
Onderzoeksspecialist Marloes Robijn vertelt hoe zij in haar rapport Aandacht voor diep lezen; Een blik op 21e-eeuwse geletterdheid uiteenzet wat de uitdagingen zijn voor de geletterdheid van kinderen en jongeren in de 21e eeuw, en op wat voor soort (lees)vaardigheden er in het huidige tijdperk een beroep wordt gedaan.
 
Jongeren besteden namelijk nog maar weinig tijd aan het langdurig lezen van (lange) teksten, maar komen dagelijks wel in aanraking met een constante stroom aan vluchtige, digitale informatie, onder andere in de vorm van appjes, sociale-mediaberichten, online nieuwsberichten en ondertiteling bij series of films.
 
Marloes heeft zowel de verschillende ‘leesmodi’ die lezers kunnen inzetten (diep lezen versus hyperlezen) onderzocht als de verschillende typen geletterdheden die lezers moeten beheersen om zich in de huidige informatiemaatschappij te kunnen redden. Speciale aandacht gaat uit naar de rol die het lezen van fictie zou kunnen spelen in het oefenen van aandachtmodulatie en het bevorderen van deze verschillende geletterdheden.
 
Lees hier het onderzoeksrapport Aandacht voor diep lezen; Een blik op 21e-eeuwse geletterdheid (2023).
 
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Interview: Hasna El Maroudi
Productie: Marc Brouwer
 

Aflevering 08: Wenckje Jongstra, lezing Lezen en laten lezen; pabo’s in positie

De Leescast
In deze aflevering van De Leescast hoor je de centrale lezing van Wenckje Jongstra op het congres voor pabodocenten Ruim baan voor lezen van Stichting Lezen (1 oktober 2024).
Jeugdliteratuur heeft een immense potentie bij de ondersteuning van kinderen in hun denken, handelen, zijn en samenzijn. Basisvaardigheden én brede ontwikkeling gaan hierbij hand in hand en synergie treedt op als kinderen veelvuldig in verschillende leefwerelden over gelezen teksten geëngageerd in gesprek gaan met professionals, leeftijdgenoten en ouders. Welk aandeel hebben pabo’s in het realiseren van deze synergie?
Wenckje Jongstra werkt als associate lector Taalstimulering in het Kennis- en Innovatiecentrum van Hogeschool KPZ. Ze werkt samen met leraren, lerarenopleiders, wetenschappers, studenten en ouders in verschillende projecten waarin rijke teksten centraal staan. Wenckje is lid van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs en projectleider van het onderzoek Lezen en laten lezen; leraren als leesbevorderaars in het PO en VO.
Lees hier rapport Lezen en laten lezen; een ontwerponderzoek naar de versterking van leraren als leesbevorderaars, waarin de evaluatie van de aanpak beschreven wordt door Wenckje Jongstra en Claire Goriot (Hogeschool KPZ), Marleen Kieft, (MK Onderzoek + Advies) en Jette van den Eijnden (Stichting Lezen).
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Productie De Leescast: Marc Brouwer

Aflevering 07: Mustapha Esadik, over vrij lezen op afstand

De Leescast
In deze aflevering praat Hasna El Maroudi met MustaphaEsadik (Stichting Lezen, Hogeschool Utrecht).
 
Tijdens de corona-schoolsluitingen gaven docenten onderwijs op afstand. Dit beïnvloedde hun manier van lesgeven, onder andere op het gebied van vrij lezen. Om een beeld te krijgen van hoe docenten Nederlands in het voortgezet onderwijs vrij lezen op afstand hebben georganiseerd, interviewde Mustapha negentien docenten over hun ervaringen. 
Mustapha vertelt over zijn onderzoek en welke aanknopingspunten de inzichten uit zijn rapport bieden om de praktijk van vrij lezen in het onderwijs te verbeteren – binnen en buiten de klas.
 
Lees hier het onderzoeksrapport Vrij lezen op afstand: Reflecties van docenten Nederlands op de coronalockdownperiode.
https://www.lezen.nl/publicatie/vrij-lezen-op-afstand/
Wil je meer weten over lezen tijdens corona, bekijk dan de artikelen Leesprestaties lopen terug in coronatijd en Bibliotheek tijdens corona: groei voor e-boek, krimp voor papieren boek 
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Productie De Leescast: Marc Brouwer

Aflevering 06: Coen Simon, lezing Op papier is lezen leuk

De Leescast
In deze aflevering van De Leescast hoor je de centrale lezing van Coen Simon op het congres Lezen Centraal 2024 van Stichting Lezen.
We hebben onze mond vol van spoken word delen onze levens in social stories, maar we hebben geen verhaal tegen de gestage verdwijning van het gelezen woord. Op papier weten we wat we moeten doen om de samenleving weer aan het lezen te krijgen, maar de nieuwe digitale realiteit zou het ons onmogelijk maken. Oplossing: vergeet die realiteit, terug naar het papier. Met lezerslust spreekt filosoof Coen Simon over hoe niet tikbook maar hét boek ons weer aan het lezen krijgt. 
Coen Simon is schrijver, filosoof en hoofdredacteur van Filosofie Magazine. Zijn essays in NRC Handelsblad, nrc.next en Trouw zijn spraakmakend in het publieke debat. Hij werd door HP/De Tijd uitgeroepen tot ‘ster aan het filosofenfirmament’. Van hem verschenen onder meer de boeken Waarom we onszelf zoeken maar niet vinden, Wachten op geluk, Filosoferen is makkelijker als je denkt en Pleidooi tegen enthousiasme. In 2012 won hij de Socrates Wisselbeker voor het beste filosofieboek met En toen wisten we alles. De jury schreef daarover: ‘In een bedrieglijk lichtvoetige stijl behandelt hij de ongemakken en eigenaardigheden van het moderne leven.’
Stichting Lezen organiseerde op 17 april 2024 het landelijke congres Lezen Centraal, Van denken naar doen.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Productie De Leescast: Marc Brouwer

Aflevering 05: Niels Bakker, over digitaal lezen versus lezen van papier

De Leescast
In deze aflevering praat Hasna El Maroudi met Niels Bakker. Niels is literatuurwetenschapper met een specialisatie in empirische methodologie en onderzoeksspecialist bij Stichting Lezen. Niels is in maart 2024 gepromoveerd op het verschil tussen digitaal lezen en lezen van papier.
Met zijn onderzoek wilde Niels achterhalen welke invloed een relatief nieuwe drager, de tablet, in de klas heeft op de ervaring met vrij lezen. Draagt de tablet bij aan een positieve leeservaring of is vooral het papieren boek geschikt om in een leesflow te komen?
Lees hier meer over het proefschrift van Niels Bakker: Digitaal lezen, anders lezen? 
Leesmonitor maakt het beschikbare onderzoek naar lezen, leesbevordering en literatuureducatie toegankelijk voor een breed publiek. Kijk op lezen.nl/onderzoek.
Lees hier meer over de onderzoekspublicatie Mediatheken in het voortgezet onderwijs; stand van zaken 2023.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.
 
Productie De Leescast: Marc Brouwer

Aflevering 04: Wetenschappelijk Congres, interviews met gastsprekers

De Leescast
In deze aflevering praat Math Göbbels na met verschillende sprekers van het Wetenschappelijk Congres 2023. Als eerste komt de officiële lancering van het onderzoeksproject LeesEvolutie aan de orde en gaat Math in gesprek met projectleider Els Stronks (Universiteit Utrecht). Ook spreekt Math met Inge Vossenaar, directeur-generaal funderend onderwijs bij het Ministerie van OCW. Zij nam tijdens het congres de startverklaring van LeesEvolutie in ontvangst.
Aansluitend volgen Yra van Dijk (Universiteit Leiden), Eke Krijnen (Universiteit van Amsterdam), Jeroen Dera (Radboud Universiteit Nijmegen) en Eliane Segers (Radboud Universiteit Nijmegen en directeur van het Expertisecentrum Nederlands).
Lees hier het persbericht over de lancering van het onderzoeksproject LeesEvolutie. 
Lees hier meer over het onderzoeksproject LeesEvolutie.
Stichting Lezen organiseerde op 14 december 2023 het Wetenschappelijk Congres Lezen in beweging.
Stichting Lezen is er om alle kinderen het plezier in lezen te laten ontdekken zodat ze kunnen uitgroeien tot blijvende lezers. Dat doen we met een effectieve leesbevorderingsaanpak. Als een stimulerende leesomgeving en competente leesbevorderaars aanwezig zijn kan ieder kind prettige leeservaringen opdoen. Lees je nu, lees je later.